KA MIMAL NUN ANIA..
Dated:
10th Oct. 2012
Mahni vei zawng leh tuipui zawngte, tapchhak zawla phun
liampui mai mai thin kha tunah(internet awmhnu-ah)chuan kan phunchiarna khua a
lo zau ta hle mai a. A zau ta viau e tilo chuan mahni vei zawng han
phunchhuahpui tur meuh chuan a hautak angreng hle lawi si. Lei leh ka-a sep
zuah zuah ngawtah chuan a thlun phelh ang zur zur pawh kan lo ni mahna, mahse a
ziah lamah erawh chuan sawi tum ber ‘pum thelha-thelh’ ka ching dawklak phian
a. Rilru chak “lutuk” vang nge; chakloh lutuk vang nge, “type” muan lutuk vang
ni ber dawn ni, ka sawi tum ber ka thlen hma te’n thu dangah ka pakaia, anih
loh leh ziah tura ka ngaihtuahsa diam tawhte kha ka theihnghilh hman vei thul.
Phunchiar viau-e ti lo chuan engkhaw ruaia in chhuahloh chang a tam thin hle
mai. Chuvang chuan thluaithlum lovin, a saseh ah tak khel nghal chawt ka’n
rilruk ve ngawt a, thluaithum tum ta pawh ni ila ka hlawhtling kher awmlo e. A
sappui tawng takin,”facts and figures” lam pawh tlawhchhan em em lemlo-in, I han
thial ve hmiah hmiah mai ang hmiang.
Khawvel hmasawnna leh changkanna in
a ken tel tlat, mahni neih leh chanvo humhim tulna leh mimal nun zalenna
ngaihpawimawhna-te’n kan Mizo vantlang-nun leh khawtlang leh chhungkua min
nghawng dan hi ngaihtuah angai ve ta viau in a lang. Keini takngial pawhin kan
hriat ve phaka thupui hlapui tlinglo, thenawm khawveng-te inkara ‘a tura’ kan ngaih
mai thin te pawh tunah chuan a danglam zo ta. “Mai leng an um ngailo”, ti thin
te khan tunah chuan a um theih zawng zawng kan umin, um tur siam belh dan hial
kan dap fo ta mai a. Khaw-sarih do aia thenawmte do hreh thin kha Ram, kutphah
bawk emaw lek neihbelh duhna avangin thenawm mai nilo, pianpui unaute pawh
inhmelmakin inkhin hial kan lo duh ta zel mai. Kan incheina thaber leh mawiber
mai- “kohhrana ka nihna” nena inmil-lo baksaka kan chet chang lah a tam. Chutih
rualin chu kan nihna ngei hmang tangkaia, awm leh awmlo pawh thlulo-a lalhrawt
duh lah kan bo hek lo! Biak-ina kan biaka kan fak ho dial dial thin Pathian
ngei mai kha pawn lamah sawichhiatna leh anchhelawhna remchang kan insiamsak
tawn zut mai zawng a nih hi. ‘Inngaitlawma’ chanchin sawia, tlawm
in zirtir thinte tho khan,”ka mimal chanvo leh dikna” ania ti zelin tlawm zawka
tan chu thih hreh takin kan hreh a. Mi tam takina kan chang thlan,” I biang
lehlama bengtu chu…” tih leh a tlukpui chang tamtak te nen khaikhina kan nunzia
in per san takzia te hi! Mimal dikna leh chanvo humhim hi a pawimawh thlawta,
mahse mahni hmasialna hi engtin nge ni ta ang le? Kan fing tulh tulh-a, lehkha
kan thiam telh telh-a, kan khawsak a awlsam tial tial-a, a ni, kan lo changkang
ta hle mai. Mahse chu’ng kan hmasawnna te chuan mahni chauh hamthatna tura Dan
leh Hrai hriatna kawngah min thanharh tir aniha, kan ‘zozia’ leh kan mihring
mihrinna(Humanity) a tihhlum si chuan kan hmabak a ko viau thei a ni.
Kristian-e Tian lo-e, inpeizawn tel tela, a huho-a chengza tur leh mamawh
inphuhruk tawn theia siam/din kan ni si a. Tanpui leh chuang ngailo ber ber
anga lang leh inngaite meuh pawh hian engtikni emaw berah chuan tu-emaw chu kan
mamawh tho tho si thin.
Thangthar leh thalaite-ah mahni
inngaihpawimawhna hian nasa takin bu a khuara, a khuar mek zel bawk a. Kan
rilremloh zawng anih phawt chuan enganga thu tha leh lukhawngnei pawh nise kan
bengkhawn duh ta mang hauhlo; ka mimal nun ania, a sawi phak a awmlo kan ti sam
et ta fo mai. Keima nun chung ngeiah chuan ka thuneihzia tlangaupui piap piap
mai chu ka duhloh zawng leh zawm peihloh zawng thilte lak atanga tlanchhiatna
leh inphenna remchang berah kan hmang zel ta mai a nih hi. Kan lama tang tlat
leh kan mimal nuna thuneihna min petu Dan leh Hrai te chu mahni kutphah ang
maia chiangin kan hria a. Media leh zai lama kan mi ngaihsan tak tak te
lahin,”It’s my life…” tiin min lo cho phur sauh sauh mai bawk si nen. Aia up
ate zahna a bo phah ta tial tiala, kan nu leh pa te meuh-in min zilhhau pawhin
mahni kuanglo nawr-ah kan chhuah zawh tak hi. Tharum thawhna hi a that chu a
tha hauhlo ngei mai, mahse ka ti dawn! Pa in a fa chu, a that zawkna turin a
thunun ngamlo-in; Nu-in a ril a-rah chu hmangaihna ‘mitmeng’ avangin a hrem
thianglo ang maw? Inhumhim kan tum lutuk
na lamah hian kan inti chhe zo ang tih hi thil hlauhawm tak a ni ve tlat a ni.
Thununna dawnglo chu fa-tak an nih ngai loh thu-te leh naupang rilrua atna bet
tlat tibo theitu chu talhfiak a ni tih Mifing Solomona’n min hrilh lo em ni?
Dan leh Hrai siama tidanglam theitu ni mah suh ila, mahni inngaihhlutna-in min
eizawh lohna tur tala inven hi kan tih ve tur a ni ngei ang le.
Hmun tamtak leh hun tamtakah sikul
naupangte uchuak taka hrem an nih chanchin hriat a lo ni fo tawh thin a,sawi
zui atan pawha itawmloh khawpa rapthlakte pawh a lo thleng tawh a ni mahna.
Amaherawhchu, thunun ngai mihringte hi intlawn/infuih satliah ngawt hian
hlawhtlinna ram ropui hi kan inthlen zo lo ang tih chu hlauhawm tak a ni.
Thunun(disciplined) loh mihring hi chu ransa aiin kan lemchuang tehchiamlo thei
tlat a ni. ‘Tunlai Dan alawm’ ti zelin mahni tanghma hai kawngah kan intlansiak
ang a, a tawpah keimahni leh keimahni kan in chu hlum zo mai reu reu ang e.
Mi koham leh fing vervekte laka kan
inven nan Mahni Dikna leh Chanvo-te, Mimal Zalenna-te leh Mimal Nun-te kan hum
thiam hi a tul narawh e. A hum dan kawngdik hre turin Dan leh Hrai-te pawh kan
bel hle tur a ni ngei ang. Mipui mimir zah phurhnan leh mahni tanghma haia
mahni robawm chauh tih muk nan erawh ni lul lo se; Zahawmna hi phut chhuah ni
lo-in hlawhchhuah a tul si a, sum leh pai ni lovin inngaihtlawmna-a lei tur a
ni si. Kum sangsawm tam pawh liamin, khawvel hi la awm zelin, changkanna
suangtuah phakloha mak leh danglamna pawh thleng se, mihring mihrinna(humanity)
leh kan 'Zozemawi’-te hi zawng tin zai reltir lullo ila. Dan leh Hrai chu
zahtak chungin a danglam dan mil zela chenpui kan zir thiam a tul fo ang le!
